ئێواره‌ى ئه‌مڕۆ شه‌مه2015/1/24، به‌ڕێز نێچیرڤان بارزانى سه‌رۆك وه‌زیرانى هه‌رێمى كوردستان، به‌شدارى له ڕێوڕه‌سمى یادى 45 ساڵه‌ى كۆچى دوای ى سه‌ماحه‌تى ئایه‌توڵڵا سه‌ید موحسین ئه‌لحه‌كیم، زاناى ئایینى و گه‌وره مه‌رجه‌عى شیعه كرد، كه له لایه‌ن ئه‌نجومه‌نى باڵاى ئیسلامیى عیراقه‌وه، به به‌شداریى به‌ڕێزان كۆسره‌ت ڕه‌سوول عه‌لى جێگرى سه‌رۆكى هه‌رێمى كوردستان و نوێنه‌رانى خانه‌واده‌ى ئه‌لحه‌كیم و ئه‌نجومه‌نى ئیسلامیى عیراق و یه‌كێتیى نیشتمانیى كوردستان و زانایانى سوننه و پێكهاته‌كانى مه‌سیحى و ئێزدى، له هۆڵى شه‌هید مامۆستا سه‌عد عه‌بدوڵڵا له هه‌ولێر، به‌ڕێوه چوو.
له وته‌یه‌كدا كه‌م به‌م بۆنه‌یه‌وه پێشكه‌شى كرد، به‌ڕێز نێچیرڤان بارزانى وێڕاى به‌خێرهێنانى به‌شدارانى ڕێوڕه‌سمه‌كه، ئاماژه‌ى به‌وه دا كه ڕێوەڕەسمەكه بۆ یادى كەسایەتییه‌كى زۆر خۆشه‌ویسته لاى كورد و مایه‌ى ڕێزە. هه‌روه‌ها دەستخۆشی لە ئەنجومەنی باڵای ئیسلامیی عیراق كرد كە لەم بارودۆخە هەستیار و گرنگەدا، ڕێوڕەسمێكی بەم شێوەیەی لە هەرێمی كوردستان، ساز كردووە.
باسى له‌وه‌ش كرد كه ئێستا لە كوردستان و لە زۆر جێگەی عیراق، ڕۆڵە دڵسۆزەكانی كوردستان و عیراق، دژی تیرۆر لە شەڕێكی سەختدان و ماوەیەكە ڕۆژانە خوێنێكی زۆر بۆ ڕزگاركردنی شار و ناوچەكانی عیراق لە تیرۆریستانی داعش، دەدرێت. بۆیه دروودى بۆ گیانی پاكی شەهیدانی پێشمەرگە و سوپای عیراق و هەموو ئەو خۆبەخشانە نارد كە لەپێناو دوورخستنەوەی تیرۆر، گیانی خۆیان بەخشی، دڵنەواییشى بۆ كەسوكاریان و زووچاكبوونەوەى بۆ بریندارن خواست و گوتى: "جارێكی دیكەش دەركەوت كە پێویستە هەمیشە هاوكار و پشتیوانی یەكتر بین."
هه‌روه‌ها دووپاتى كرده‌وه كه گەلی كورد هەمیشە زۆر بەڕێزەوە یادی هەڵوێستە نیشتمانی و دۆستانەكانی بنەماڵەی بەهەشتی (ئایه‌توڵڵا سەید موحسین ئه‌لحەكیم) و مەرجەعییەتی شیعە لە عیراق بەرامبەر گەلی كورد دەكاتەوە و هیچ كاتێك ئەو هەڵوێستانە لەبیر ناكات. هه‌روه‌ك چۆن سەركردایەتیی هەرێمی كوردستان و حكوومەتی هەرێم، لەو باوەڕەدان كە درێژەدان بەو هەڵوێستانە بەرامبەر یەكترى، هه‌مووان دەگەیه‌نێتە چارەسەری هەموو كێشەكان، بە شێوەیەكی دوور لە گرژى و توندوتیژى. بۆیەشه ئەنجامدانی ئەم ڕێوڕەسمەى لە كوردستان، وه‌ك به‌بیرهێنانه‌وه‌ى هەڵوێستە جوان و مێژووییەكان له قه‌ڵه‌م دا كه ده‌بنه هاندەری گەورە بۆ دروستبوونی هەڵوێستی هاوشێوەی تازە لە نێوان كورد و شیعە و هەموو پێكهاته‌كانى دیكه له عیراقدا.
هه‌ر له‌مباره‌یه‌وه گوتى: "گەلی كوردستان هەمیشە زۆر بە ڕێز و وەفادارییەوە، دەڕوانێتە هەڵوێستی بەهەشتی ئایه‌توڵڵا سەید موحسین ئه‌لحەكیم، كاتێك ڕۆژی پێنجی تەممووزی ساڵى 1965، لە سەردەمی شۆڕشی ئەیلوولدا، فه‌توای حەرامكردنی شەڕی كوردی دەركرد. خوالێخۆشبوو سەید موحسین ئه‌لحەكیم، بەبێ ترس لە دەسەڵاتداران و لە ڕوانگەی باوەڕى ئیسلامی و مرۆڤایه‌تییەوە، فه‌توای دا و گوتی: كورد و پێشمەرگە برای ئێمەن و ئەوان بۆ نه‌هێتشنى زۆرداری و له‌پێناو مافە ڕەواكانی خۆیاندا تێدەكۆشن، بۆیە شەڕكردن لەگەڵیان حەرامە."
ڕوونیشى كرده‌وه كه ئەو فه‌توایەی ئایه‌توڵڵا موحسین ئه‌لحەكیم هەڵوێستێك بوو، لە زانایی و قوڵبوونەوەی فراوانی خۆی لە واتای ڕاستەقینەی ئایین و مرۆڤدۆستی سەرچاوەی گرتبوو، چونكە ئه‌و، زانایەكی گەورە بوو و ڕۆڵێكی گەورەی تۆماركراوی زانستی ئیسلامی لە ناوچەكەدا هەیە، هەروەها خاوەن ڕۆڵێكی گەورەیە لە بڵاوكردنەوەی خوێندەواری و ڕۆشنبیری لە ناوچەكەدا.
هه‌روه‌ها ئایه‌توڵڵا سەید موحسین ئه‌لحەكیمى، بە مانای وشە، وه‌ك زانا و منەورێكی گەورەر ناوه‌زه‌د كرد كه دوای ئەوەی بوو بە مەرجەعی گەورەی شیعە لە نەجەفی پیرۆز، سیستەمی ئیداری بۆ حەوزەی نەجەف دانا، 70 پەرتووكخانەی گشتی لە سه‌رانسه‌رى عیراق دامەزراند، ژمارەیەكی زۆر قوتابخانەی ئایینی لە عیراق كرده‌وه، زانستە نوێیەكانی هێنایە ناو پرۆگرامی خوێندنی ئیسلامی و بووژانەوەیەكی گەورەی لە خوێندنی ئیسلامی و شەریعەتدا دروست كرد. بۆیه‌شه گوتى: "ئێمە وەك زانا و كەسایەتییەكی لایەنگری سته‌ملێكراوان تەماشاى دەكەین و هەمیشە لە یاد و بیروەرییه‌كانی خەڵكی كوردستاندا ده‌مێنێته‌وە."
به‌ڕێز نێچیرڤان بارزانى هه‌روه‌ها دووپاتى كرده‌وه كه ئەو بناغەیەی ئه‌لحەكیم داینا، لەناو ئەو بنەماڵەكه‌یدا بەردەوام بوو و بووە بناغەی پەیوەندییەكی زۆر بەهێزی نێوان كورد و شیعە و گوتى: "هەتاهەتایە هەوڵ دەدەین ئەو پەیوەندییە هەمیشە بە پتەوی بمێنێتەوە. دواى ئه‌ویش شەهیدی میحراب، خوالێخۆشبوو سه‌ماحه‌تى محەممەد باقر ئه‌لحەكیم، هەمیشە باوەڕی خۆی بە پێویستیی نەهێشتنی زۆرداری لەسەر گەلی كوردستان دووپات دەكردەوە و وەك زانایەكی شۆڕشگێڕ، ڕۆڵێكی گەورەی لە كۆكردنەوەی ئۆپۆزیسیۆنی عیراقیدا، بۆ ڕووخاندنی ڕژێمی سەددام هەبوو. كۆنگرەی (پشتیوانیی گەلی عێراق – موتمر نصرة الشعب العراقی) له ساڵی 1986 لە تاران، نموونەیەكی ئەو كار و تێكۆشانەی ئەو بوو، كە خوالێخۆشبوو ئیدریس بارزانی، لەو كۆنگرەیەدا ڕۆڵێكی دیاری لەگەڵ خوالێخۆشبوو محەممەد باقر ئه‌لحەكیم، گێڕا."
هه‌روه‌ها باسى له ڕۆڵى خوالێخۆشبوو سەید عه‌بدولعه‌زیز ئه‌لحەكیم كرد كه پەیوەندییەكی زۆر گەرم و دۆستانەی لەگەڵ سەركردایەتیی كورد هەبوو، وه‌ك چۆن ئێستاش سەید عەممار ئه‌لحەكیم لەسەر هەمان ڕێباز بۆ درێژەپێدان بەو پەیوەندییە بەردەوامە و هەمیشە هەوڵی نەهێشتنی گرژییە سیاسییەكانی نێوان حكوومەتی هەرێمی كوردستان و حكوومەتی بەغدا دەدات.
ئه‌وه‌یشى به‌بیر هێنایه‌وه كه پەیوەندی و ڕێزێكی زۆر لە نێوان خوالێخۆشبوو مەلا مستەفا بارزانی و مەرجەعەكانی شیعەدا لە عێراق هەبووە. دوای ئەوەش درێژەدان بەو پەیوەندی و هاوخەباتییە، لە بەرەنگاربوونەوەی ڕژێمی سەدام، ئەنجامی گرنگی لێ كەوتەوە، بۆیه ئێستاش زۆر گرنگە ئەو پەیوەندییە بە هەمان شێوە بپارێزێن. بڕواى خۆیشى نیشان دا به‌وه‌ى كه ئەو پەیوەندییە هەر بەردەوام دەبێت، چونكە لەسەر بنەمای بەرەنگاربوونەوەی هاوبەش بەرامبەر به زوڵم و زۆرداری دروست بووە.
ده‌رباره‌ى مه‌رجه‌عى شیعه به‌ڕێز سه‌ید عه‌لى سیستانیش گوتى: "حكوومەتی هەرێمی كوردستان، باوەڕی بە حیكمەت و زاناییی ئایەتوڵڵا سەید عەلی سیستانی و زانایانی شیعە هەیە، كە ڕۆڵێكی گرنگ لە دروستكردنی پەیوەندی و پێكەوەژیانی ئاشتیانە لە نێوان هەموو پێكهاتەكانی گەلی عێراقدا، دەگێڕن. هەروەها دەتوانن ڕۆڵێكی گرنگیش لە خاوكردنەوەی گرژییە سیاسییەكاندا و هاندان بەرەو چارەسەری، ببینن."
باسى له‌وه‌ش كرد كه چۆن دوو ساڵ پێش ئێستا، بە هەوڵی سەید عەممار ئه‌لحەكیم، پەیامی بەڕێز مەسعوود بارزانی، سەرۆكی هەرێمی كوردستان گەیشتە زانایانی شیعە، یەكێك لەو زانایانەی كە وەڵامی دایەوە، بەڕێز سەید حوسێن ئیسماعیل سەدر بوو، كە بەڕێزیان گوتى: پەیوەندیی كورد و شیعە لەسەر بنه‌ما و بناغەی فه‌توای هەردوو خوالێخۆشبوو سەید موحسین ئه‌لحەكیم و محەممەد باقر ئه‌لسەدر بەردەوام دەبن، كە كاتی خۆی فه‌توای حەرامكردنی شەڕی كوردیان دەركردووە.
هه‌روه‌ها بڕواى خۆى ده‌ربڕى كه هەرچەندە هەندێ جار هەندێ دەنگی نەگونجاو لەگەڵ ئەو پەیوەندییە مێژووییە دەردەكەون، بەڵام ئه‌وان لەو بڕوایەدان مێژووی پەیوەندییەكان و هوشیاریی خەڵك و لێهاتووییی زانایانی شیعە و سەركردەكانی هەردوولا، ڕێگە بە گەشەكردن و مانەوەی ئەو دەنگە نەگونجاوانە نادەن، كە دەیانەوێت ئەو پەیوەندییە تێك بدەن.
ده‌رباره‌ى دوایین ڕێككه‌وتنى هه‌ولێر ـ به‌غداش گوتى: "ئێمە وەك حكوومەتی هەرێمی كوردستان، بە جێبەجێكردنی ئەو ڕێككەوتنه‌وه پابەندین و هەموو هەوڵی خۆمان دەدەین كه په‌یوەندییەكانی حكوومەتی هەرێمی كوردستان و حكوومەتی فیدرالی عیراق باشتر و بەهێزتر ببن. لەو باوەڕەداین كە دەبێت هاوكاری و لێكگەیشتنی نێوان حكوومەتی هەرێمی كوردستان و حكوومەتی فیدرالى عیراق، لە هەموو كاتێكی دیكە باشتر لێ بكەین، بۆ ئەوەی بتوانین پێكەوە بەرەنگاری ئەو مەترسییە ببینەوە و بنبڕی بكەین. پێویستە ڕێككەوتنی حكوومەتی هەرێمی كوردستان و حكوومەتی فیدرال بەهێزتر بكەین و عیراق لەسەر بنەمای هاوبەشی و تەوافوقێكی ڕاستەقینە بەڕێوە ببەین. بۆ ئەم مەبەستەش، پشتگیرى لە حكوومەتی تازەی عیراق، بە سەرۆكایەتیی بەڕێز حەیدەر عەبادی لەپێناو گێڕانەوەی تەوافوق، دەكەین بۆ وڵات."
هه‌ر له‌و ڕێوڕه‌سمه‌دا هه‌ر یه‌كه له نوێنه‌رانى خانه‌واده‌ى ئه‌لحه‌كیم و ئه‌نجومه‌نى ئیسلامیى عیراق و یه‌كێتیى نیشتمانیى كوردستان و نوێنه‌رانى زانایانى سوننه و پێكهاته‌كانى مه‌سیحى و ئێزدى، له وته‌كانیاندا داكۆكییان له‌سه‌ر ڕۆڵى ئایه‌توڵڵا سه‌د موحسین ئه‌لحه‌كیم له چه‌سپاندنى بنه‌ماكانى پێكه‌وه‌یى و ته‌بایى و برایه‌تیى نێوان كورد و شیعه و ته‌واوى پێكهاته‌كانى كۆمه‌ڵگه‌ى عیراق و گرنگیى به‌رده‌وامبوونى پابه‌ندیى به‌و پره‌نسیپانه‌ى ئه‌و كرده‌وه و به‌تایبه‌تیش باسیان له فه‌تواى به‌ڕێزیان بۆ حه‌رامكردنى شه‌ڕى دژى پێشمه‌رگه و گه‌لى كورد له لایه‌ن سوپاى عیراقه‌وه كرد، كه ناوه‌ڕاستى په‌نجاكانى سه‌ده‌ى ڕابردوو له سه‌رده‌مى شۆڕشى ئه‌یلوولدا ئه‌و فه‌توایه‌ى دابوو.
هەر لەم رێوڕەسمەدا چەندین وتار پێشكەشكران كە تیایاندا رۆڵی سەماحەتی موحسین حەكیم ورۆڵی كورد لەعیراقدا دووپاتكرایەوە.
دوایین هەواڵەکان
- نوێنەری حکومەتی هەرێم لە ئێران: سەردانەکەی پزیشکیان ئاماژەیە بۆ گرنگیدانی ئێران بە هەرێمی کوردستان
- هه‌رێمى كوردستان و ئێران جهخت له برهودان به پهيوهندييهكانيان دهكهنهوه
- سهرۆک نێچیرڤان بارزانی: سەردانی سەرۆک کۆماری ئێران مێژوویی بوو
- نازم دەباغ له وتووێژ لهگهڵ ئاژانسی ئیرنا: مەسعوود پزشکیان سەردانی هەولێر دەکات
- نازم دەباغ: کاتی سەردانی پزیشکیان بۆ عێراق دیار نییە
- «سەلام رشدی» لهگهڵ شاندی یهکێتی هاورده و ناردنکارانی لقی هه‌ولێر کۆبۆوه
- سه‌رۆك نێچيرڤان بارزانى: ههميشه پشتيوانى و بهرگرى له مافهكانى ئێزدييان دهكهين
- سهرۆک نێچیرڤان بارزانی لهگهڵ باڵیۆزی یهکێتیی ئهورووپا کۆبووهوه
- سه‌رۆك نێچيرڤان بارزانى لهگهڵ باڵيۆزى نهمسا كۆبووهوه
- سه‌رۆك نێچيرڤان بارزانى سوپاسى جهنهرال ڤاول دهكات